Öncü Gençlik Ankara Üyesi Tolga Dişci Derledi: Bu Hafta Ekonomide Neler Oldu?

HAFTALIK EKONOMİK GELİŞMELER RAPORU (8-14 MART)

Ekonomik Reform Paketi:

• Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı Ekonomik Reform Paketi’nden bazı satırbaşları:
  • Dış şoklara karşı dayanıklılığı arttırmak için döviz cinsi borçların toplam borçlar içindeki payı azaltılacak. Ağırlıklı olarak Türk Lirası ile borçlanılacak.
  • Kamuda taşıt alımı ve kiralanması, temsil ve ağırlama gibi harcama alanları sınırlanacak.
  • 7/24 hizmet verecek Türkiye Dijital Vergi Dairesi uygulaması başlatılacak.
  • Kamuda ithal ürün kullanımının azaltılması için Sanayileşme İcra Komitesi’nin çatısı altında bir merkezi izleme sistemi kurulacak.
  • Sözleşmeli tarım mekanizması geliştirilecek. Bu yolla öngörülebilirliğin artırılması ve fiyat dalgalanmalarının önüne geçilmesi hedefleniyor.
  • Dijital paranın altyapısı oluşturulacak.
  • Güçlü bir sağlık endüstrisi için Sağlık Endüstrileri Başkanlığı kurulacak.
  • Cumhurbaşkanlığı’na bağlı Yazılım ve Donanım Endüstrileri Başkanlığı kurulacak.
  • Cari açıkla mücadelede üç temel politika uygulanacak: yapısal cari açığa odaklanmak, potansiyeli olup ihracat yapmamış KOBİ’leri ihracata teşvik etmek (ihracatı tabana yaymak), sanayide yeşil dönüşüm.
  • Bireysel emeklilik sistemi (BES) yaygınlaştırılarak 18 yaş altındakileri de kapsayacak.
  • Kamu İktisadi Teşebbüslerinde reform çalışmasına başlanacak. KİT’lerden küresel alanda rekabetçi şirketler çıkarılacak.
  • Cumhurbaşkanı Yardımcısı başkanlığın Ekonomi Koordinasyon Kurulu kurulacak.
  • TÜİK’in statüsü “ilişkili kuruluş” şeklinde düzenlenerek, özerkliği arttırılacak.
  • Enerji ithalatını azaltıcı önlemler alınacak.
  • Kalfalık ücretleri arttırılacak. Mesleki eğitim merkezlerinde eğitim görenlerin masrafları karşılanacak.
• Cumhurbaşkanı Erdoğan açıklamasında “İkide bir fiyat istikrarı diyorlar ya biz onu bir kenara bıraktık.” diyerek reformların esas olarak “üretim, yatırım, istihdam ve ihracat”a odaklanacağını belirtti.
• Ekonomik Reform Paketi’ne dair birliklerin değerlendirmeleri:
  • TÜSİAD: Adımlar olumludur. Reformlara yönelik uygulama süreci aciliyet taşımaktadır.
  • ATO: Bugün ekonomik bağımsızlık mücadelesi veriyoruz. Türkiye bu reform paketiyle yeni bir sıçrama gerçekleştirecek.
  • DEİK: Türkiye’yi ekonomi ve ticarette taşıyacak kritik adımları içeriyor. İş dünyamızın önünü açacak.
  • TESK: Paket olumlu.
  • MÜSİAD: Paket ekonomiye taze kaynak girişi sağlayacak.
  • TİM: Paket 200 milyar dolarlık ihracat hedefimize katkı sağlayacak.

Üretim:

• Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin (NGS) üçüncü güç ünitesinin temeli atıldı.
  • Tören Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ve Rusya Devlet Başkanı Putin’in katılımıyla gerçekleşti.
  • 2018’de ilk ünitesinin temeli atılan Akkuyu NGS’nin ilk ünitesinin 2023’te faaliyete geçmesi hedefleniyor.
  • Akkuyu NGS, Türkiye’nin elektrik ihtiyacının %10’unu karşılayacak ve 4 bin kişiyi istihdam edecek.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, ikinci nükleer santral için çalışmalara başlandığını, Trakya’nın muhtemelen alanlardan biri olduğunu ve santral için Çin ile görüşmeler yapıldığını açıkladı.
• MÜSİAD Başkanı Kaan COVID-19 pandemisinde ülkelerin borçlarının ciddi derecede arttığına ve bunun sorunlar oluşturacağına değinerek “Bir ülkenin iktisadi sorunlarının çözümü üretimde gizlidir. O halde ekonomi içindeki sorunlar yalnızca üretimle çözülebilir. Üretimde hiçbir sektör ihmal edilmemeli.” değerlendirmesinde bulundu.
• Geçtiğimiz aylarda gündeme gelen Oppo firmasının İstanbul’da kurmaya başladığı tesiste bu hafta test üretimleri başladı.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Xiaomi’nin Türkiye’de üreteceği telefonların nisan ayı itibariyle satışa sunulacağını açıkladı.
• Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü’nün (WİPO) 2019 için açıkladığı uluslararası paten (PCT) başvurularında “en az bir kadın mucit içeren başvuruların ülkelere göre dağılımı” kategorisinde Türkiye %19 ile 4. sırada yer aldı.
  • İlk üç sırada %32 ile Çin, %27 ile Güney Kore ve %20 ile Avusturya yer alıyor.
  • Kadın mucitlerin en fazla başvurduğu alan %31 ile biyoteknoloji oldu.
• Plastik sanayiinde 2020’de tüketilen hammaddenin %15’i yurt içinde üretildi, %85’i ithal edildi.
  • Neye yol açtı?
    • İthalata bağımlılık, uluslararası gemi yük taşımacılığındaki yüksek fiyat artışı ve döviz kurundaki değişmelerin, 350 bin çalışanlı büyük bir sektör olan plastik sektörünün maliyetlerini ciddi oranlarda artırmasına sebep oldu.
• Türk zırhlısı Ejder Yalçın 4×4 hem NATO hem BM görevlerinde kullanılan ilk Türk aracı oldu.
• GÜBRETAŞ’tan yapılan açıklamaya göre İskenderun’da bulunan ve 2007’den beri üretim yapmayan Türkiye’nin ilk kimyevi gübre fabrikası 2023 itibariyle yeniden üretime başlayacak.
  • Neden önemli?
    • Türkiye, kullandığı gübrenin %30’unu ithal ediyor. 14 yıldır işlemeyen bu fabrikanın yeniden üretime kazandırılması Türkiye’nin bu alanda bağımlığının azaltılması için önemli.
• Sanayide 2020 yılının son üç ayında işçi başına üretim, geçen yıla göre %2,3 arttı.
  • Ne demek?
    • İşçi başına üretimin artması kullanılan teknolojinin verimliliğinin arttığı ya da işçi uzmanlaşmasının arttığı anlamına gelebilir.
    • Bunun yanında, gizli işsizlik diye tanımladığımız resmi olarak istihdam edilen ancak çalışmaması eksiklik yaratmayacak olan işçilerin sayısının azaldığı anlamını da taşıyabilir. 
• Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın açıklamasından bazı satırbaşları:
  • Sanayi sektörü 1 yılda 337 bin ilave istihdam oluşturdu.
  • En çok ihracat yapan iki sektör otomotiv ve kimya oldu.
  • Kimya sektörü yüksek oranda dışa bağımlı. Bu da enerji kaynaklarına ihtiyaç duyulmasıyla ve ülkedeki petrokimya üretiminin yetersizliğiyle ilgili.
• Uluslararası Enerji Ajansı’nın Türkiye raporuna göre,
  • Sakarya Gaz Sahası’nın 2023’te üretime başlaması durumunda Türkiye’nin doğal gaz ithalat bağımlılığı %36 azalacak.
  • Türkiye’de yenilenebilir enerji kapasitesi son 5 yılda %50 arttı, 2024’e kadar %49 daha artacak.
  • Türkiye güneş enerjisi potansiyelinin yaklaşık %3’ünü, rüzgar enerjisi potansiyelinin de %15’ini kullanıyor.

Emek:

• Hak-İş’e bağlı Öz İplik-İş Sendikası’nın tekstil fabrikalarında yaptığı ankete göre,
  • Katılanların tamamı iş yerinde şiddet olduğunu, ya kendilerinin sözlü şiddete maruz kaldığını ya da buna tanık olduğunu,
  • %30’u ara sıra fiziksel şiddet maruz kaldığını,
  • %55’i mobbinge (%70’i üslerden, %30’u eş düzey çalışanlardan kaynaklı) maruz kaldığını,
  • %55’i cinsel taciz ile kendileri maruz kalmazlar dahi sürekli karşılaştıklarını belirttiler.
• Tekirdağ Çorlu’da BEL KARPER’de çalışan Tekgıda-İş’e bağlı işçiler şirketi her yerde boykota hazırlanıyor.
  • Ne olmuştu?
    • 2015 yılında Tekgıda-İş yetkili sendika sayısına ulaşmış, işverenin davayı uzatma çabalarıyla 6 yıl sonra sendika resmi olarak yetkili sendika olabilmişti.
    • Bu süreçte biri sendikanın baş temsilcisi olan 5 kişi doğrudan işten çıkarıldı, 12 kişi de ücretsiz izne gönderildi.
    • İşveren toplu iş sözleşmesi masasına da oturmaktan kaçmıştı.
• YÖK, üniversitelere akademisyen alımlarında “belirli bir adayı tanımlayan özel şartlara” yer verilemeyeceğine dair düzenleme getirdi. Düzenleme Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
• Aile, Çalışma ve Sosyali Hizmetler Bakanlığı tarafından Uzaktan Çalışma Yönetmeliği yayınlandı. Sözleşmeye göre artık uzaktan çalışmanın yapılabilmesi için işin tanımı, yapılma şekli, süresi ve yeri, ekipman, vb.’yi belirten bir sözleşme yapılması gerekiyor.
  • Ne demek?
    • Uzaktan çalışmayla ilgili kanundaki boşluklar içinde birçok belirsizlik ve güvencesizlik barındırıyordu. Yönetmelik, bu boşlukların dolmasını sağlıyor, bundan sonra önemli olan sağlıklı şekilde uygulanmasının takip edilmesi
• Türkiye Gazeteciler Sendikası Basın, Yayın ve Gazetecilik iş kolunda sendikalaşma oranını %7,27 olarak açıkladı.
• Eğitim-İş’in 45 ilde düzenlediği anketten bazı sonuçlar:
  • Katılımcıların %72,5’i yükselmelerin liyakate göre yapılmadığını düşünüyor.
  • %57’si tatil yapamıyor.
  • %32’si mesleği dışında ek iş yapıyor.
  • %56’sına görev tanımı dışında “angarya” işler yaptırılıyor.
• Genel Maden İşçileri Sendikası Şubat ayı verilerini açıkladı.
  • Şubat 2021’de Zonguldak’ta 4 kişilik bir ailenin aylık gıda harcaması 2.666₺
  • 4 kişilik bir ailenin yoksulluk sınırı 7,418₺ olarak açıklandı.
• Ankara Üniversitesi’nde sağlık çalışanları, Öz Sağlık-İş’in toplu iş sözleşmesini (TİS) oldu bittiye getirdiği ve taleplerinin TİS’e yansıtılmadığı gerekçesiyle hastanede eylem yaptı.

Dış Ticaret:

• Türkiye’nin tarım ihracatı Şubat’ta geçen yıla göre %10 arttı. Tarımın toplam ihracat içerisindeki payı %15 oldu.
  • Ne demek?
    • Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli, tarım ihracatında Cumhuriyet tarihinin rekorunun kırıldığını, tarımsal üretimde Türkiye’nin Avrupa’da birinci, dünyada onuncu sırada yer aldığını açıkladı.
• Türkiye ile Afrika arasındaki ticaret hacmi 2003’ten bugün 5 katına çıktı. Bu oranla Afrika ile olan ticaret Türkiye’nin toplam dış ticaretinin %6,5’unu oluşturdu

Diğer Gelişmeler:

• BM raporuna göre 2019’da en az 931 milyon ton gıda çöpe gitti, 690 milyon insan açlıktan etkilendi.
  • Ne demek?
    • Bu miktar, tüketilen tüm gıdanın %17’sine tekabül ediyor.
    • Gıdaların çöpe gitmesine %61 ile haneler, %26 ile gıda sektörü, %13 ile perakende sektörü sebep oldu.
• Çin 2021 ekonomik büyüme hedefini %6’nın üzeri olarak belirledi.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK), akaryakıt kalitesinin her lisanslı bayide şehir fark etmeksizin aynı olduğunu, bu yüzden ucuz olanının tercih edilmesini tavsiye etti.
• Özelleştirme İdaresi Başkanlığı, Gebze Dilovası Doğalgaz Kombine Çevrim Santrali’nin “satış” yoluyla özelleştirilmesi için ihale başlattı.
• Özbekistan ve Kırgızistan Cumhurbaşkanlarının yaptığı görüşmede,
  • İki ülke arası ticaret hacminin 2 kat arttırılması, (önceki 4 yılda 5 kat artırılmıştı)
  • Özbekistan – Kırgızistan Yatırım Fonu’nun kurulması,
  • İnşa edilecek Özbekistan-Kırgızistan-Çin demiryolu projesinde iş birliği yapılması konusunda uzlaştı.
• Alman dış politika bülteni GFP’de yayınlanan ve Asya Yüzyılı başlığının da kullanıldığı makalede,
  • Alman şirketlerinin 2020-21’de ihracatı arttırdıkları tek büyük ekonominin Çin olduğu,
  • Alman yatırımlarını ve ekonomik faaliyetlerini Çin’den dışarıya çıkarma zorlamalarının iflas ettiği,
  • Almanya’nın Çin ile ticaretinin Fransa’yı geride bıraktığı ve yakında ABD’yi de geride bırakacağı vurgulandı.
• Çin son dönemde başlattığı tekelleşme karşıtı uygulamaları devam ettiriyor. Devlet Piyasa Düzenleme Kurumu (SAMR), tekelleşme karşıtı yasayı ihlal ettikleri gerekçesiyle 12 şirkete ceza kesti.

Tolga Dişçi
Hacettepe Üniversitesi İktisat