İran’ın ünlü şairi Firdevsi Şehname ’de şu tespiti yapıyor; “Her iki cihanda da ancak aklınla yükselebilirsin. Aklı çürük olanın ayağı da bağlı olur.”1 Bu tespit, aslında günümüzde emperyalizmin de akıllarımızı bağlama saldırılarını özetlemek için önemli.
Emperyalizmi sınıflandıracak olursak ekonomik emperyalizm, siyasi emperyalizm ve kültür emperyalizmi olmak üzere emperyalizmin üç türünden söz edebiliriz.
Günümüzde emperyalist sistemin sömürdüğü ülkelere müdahalesinin sadece ekonomik, siyasi ve askeri alanlarda olmadığını tespit ediyoruz. Toplumların günlük yaşamına, ikili ilişkilerine, örf, adet ve geleneklerine de bir kontrol getirmeyi amaçlayan bu sistemli saldırının kültürü de içerdiğini görüyoruz.
TEK YÖNLÜ KİTLE İLETİŞİM ARAÇLARI YIKILIYOR
19. yüzyılın başlarından itibaren iletişimin giderek kolaylaşması ve hızlanması, milletlerin daha sonra da küresel ölçekte bireylerin daha fazla etkileşim halinde olmalarına sebep olmuştur.
Gelişmiş olan ülkelerin birçoğunda bu çeşitlilikler görülmeye başlanmıştır. Örneğin, sinemalarda gösterilen haber içerikli filmler; okuma yazma bilmeyenlere de hitap etmiştir. Bu durum, İkinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar bu amaçla kullanılmaya devam etti2. 20.yüzyılda radyonun ortaya çıkmasıyla kitle iletişim araçları noktasında bir devrim yaşandı. Radyoyla birlikte kitle iletişimi noktasında çok yönlü adımlar atılmaya başlanmıştır. Bunlardan en önemlisi; Sinemadan ve yazılı basından farklı olarak aynı anda büyük kitlelere hitap eden bir kitle iletişim aracı olması radyonun reklam ve propagandaya yaptığı katkı desek eksik söylemeyiz. Radyonun da gelişimiyle inkarın inkârı yasası hayata geçmiş, ondan da iyi olan ve gelişmiş bir araç, televizyon hayatımıza girmiştir. Bu gelişimleri takip ettiğimizde tek yönlü iletişim araçlarının yerini radyo ve televizyon almış, tek düze iletişimler yıkılmıştır.
BATI’NIN SİNSİ KOZU
Emperyalist hegemonyanın, özellikle sömürmek istediği toplumların kültürünün mayasını bozması ve bunu ekarte etmeye çalışmasına kısaca kültür emperyalizmi diyoruz. Bunu edebiyattan müziğe, giyim kuşamdan sanata ve popüler kültüre kadar götürmek mümkündür.
Bu operasyonel girişimin özellikle ekonomiyle de ilişkisi vardır ve bu ilişkiler sömürü düzeninin işlemesine katkıda bulunur.
Buna en yakın örneklerden birini verelim. Netflix’teki Squid Game dizisinin gösterime girmesinden bu yana Vans markasının beyaz slip-on ayakkabı satışlarında yüzde 7 bin 800 artış görüldü3. Hatta insanların bu ayakkabıları elde etmek için uzun kuyruklara girdiğine dahi şahit olduk. Diğer yandan bazı ülkelerde dizinin temalarından oluşan mekanlar da açılmaya başladı. Bunlardan Paris’te kısa bir süreliğine açılan dükkana girebilmek için hayranlar birbirleriyle kavga etti4.
Yakın örneklerden de görüleceği gibi Batı’nın bu sinsi kozu, ekonomi ile de ilişki içine girerek insanların yaşam tarzına etkin müdahalelerde bulunuyor. Ayakkabıya ulaşmak için birbirini ezen toplumlar yaratmak.
BAŞIMIZIN UCUNDA KÜLTÜR EMPERYALİZMİ
Bu ara oldukça revaçta olan Netflix dizisi Squid Game ile devam edelim. Netflix, Squid Game’in ilk 17 gününde küresel olarak 111 milyon kişi tarafından izlendiğini açıkladı. Ayrıca Squid Game, hizmetteki ilk 28 gününde 100 milyonu aşan ilk Netflix dizisi oldu. Dizide kullanılan bazı ürünlerin satışında artış yaşanmasının ardından şimdi de bir firma, dizinin ilk bölümündeki oyuncak bebeği ‘çalar saat’ olarak satışa sundu.
Dizide devasa boyutlarda olan oyuncak bebek; minyatürleştirilerek bir ‘çalar saat’ haline getirildi. Batı’da kutlanan Cadılar Bayramıyaklaşırken satışa sunulan oyuncak bebek, ünlü Nerf oyuncak silahlarında da kullanılan sünger mermilerle birlikte satılıyor. Yani oyuncak bebek ilk bölümde çalan ürpertici müzik ile sizleri uyandıran bir çalar saat görevi görürken, aynı zamanda da sünger mermi fırlatıyor5.
Göründüğü üzere kültür emperyalizmi, emperyalizmin aparatı. Üstelik Squid Game’in etkilediği tek kesim satıcılar da değil. Dizide Kang Sae-byeok karakterine hayat veren HoYeon Jung’un Instagram hesabındaki takipçi sayısı kısa bir sürede 400 bin’den 17 milyon’a çıktı. Güzel oyuncu ayrıca ünlü lüks giyim markası Louis Vuitton’un global marka elçisi seçildi. Başucumuza konulan çalar saatten de anlıyoruz ki emperyalizm kültürel saldırılarıyla odamızın içine kadar girmektedir.
SÜNGER MERMİLERE ÇEKİLEN ÇELİK KILIÇLAR!
Emperyalizm, Batı Asya’da, Kafkaslar ’da, Latin Amerika’da ve Afrika’da ciddi yenilgiler almıştır. Bu yenilgilere rağmen dünya ölçeğindeki hegemonyasını korumak istemektedir. Bu bağlamda her koldan saldırmaktadır.
Emperyalizmin sünger mermilerine karşı, insanlığın ön cephesi Asya’dan yükselen milli bir hareketlenme var. ABD’nin Kongre baskınıyla birlikte dünyada itibar kaybına uğraması, akabinde gelen Suriye ve Afganistan yenilgileri, hem müttefiklerinin gözünden düşmesine sebep oldu hem de otoritesini yıktı. Tek dişi kalmış canavar veya kâğıttan kaplan tanımlamaları geçmiş zamana oranla çok daha net hale geldi.
Asya-Pasifik Anlaşması, Kuşak-Yol Projesi, Çin-İran arasında imzalanan 25 yıllık stratejik iş birliği anlaşmaları gibi ekonomik ve kültürel girişimler, çok kutuplu dünyanın inşasını hızlandıran adımlar oldu. Toplam olarak değerlendirdiğimizde emperyalizme karşı çekilen çelik kılıçlar; Paylaşım kültürüdür, üretim devrimleridir, uygarlaşma ve çağdaşlaşmadır.
Dünya ölçeğinde ABD Emperyalizmi çöküşte, Asya’nın insana değer veren portresi yükselişte!
Kılıçlarımızı çektik, İnsanlığın ön cephesi Asya önderliğinde; milli kültürümüzü yücelteceğiz!
Büşra Ezgi Duman
Öncü Gençlik Denizli İl Başkanı, GYK Üyesi
KAYNAKÇA
1) Firdevsi, Şehname, syf.11, MEB Yayınları
2) GLOBAL KÖY VE KÜLTÜREL EMPERYALİZM:KÜRESELLEŞME BAĞLAMINDA ENFORMASYON TOPLUMUNA BAKIŞ, Arş. Gör. Oylum Tanrıöver (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/91439)
5) https://www.webtekno.com/squid-game-urkutucu-dev-bebegi-calar-saat-olarak-satiliyor-h115959.html
