Öncü Gençlik Ankara Üyesi Tolga Dişci Derledi: Bu Hafta Ekonomide Neler Oldu?

HAFTALIK EKONOMİK GELİŞMELER RAPORU (12-18 TEMMUZ)

Emek

• TUİK’in açıkladığı iş gücü istatistiklerine göre Mayıs 2021 itibariyle,
  • İşsiz sayısı 4 milyon 237 bin.
  • İstihdam edilen sayısı 27 milyon 844 bin kişi oldu.
    • Ne demek?
      • Türkiye’de iş arayanların ve çalışanların toplam sayısı resmi rakamlara göre 32 milyon 81 bin kişi. Bu da çalışabilecek durumda olan nüfusun yalnızca yarısına (%50,5) tekabül ediyor.
  • Geniş tanımlı işsiz sayısı 9.7 milyona yükseldi.
    • Ne demek?
      • Geniş tanımlı işsizlik standart işsizlik tanımına ek olarak şunları kapsamaktadır: iş bulma ümidi olmadığı için iş aramayanlar, iş aramayan ancak çalışmaya hazır olanlar, mevsimlik işçiler ve haftalık 40 saatin altında iş bulabilen ancak tam zamanlı çalışmak isteyenler. Bu dört grup TUİK’in verilerine göre yaklaşık 5.5 milyon kişiye tekabül etmektedir.
• Türk Harb-İş Sendikası, NATO Müttefik Kara Komutanlığı ve bağlı işyerlerinde grev kararı aldı.
  • Karar, işverenin toplu iş sözleşmesi (TİS) görüşmelerinde katı tutum sergileyerek, yan ödemelerde ve disiplin hükümlerinde işçi aleyhine düzenlemeler getirmeye çalışması sonucu alındı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ile Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) hazırladığı ortak rapora göre, cinsiyete dayalı ücret açığı kamuda %5,1, özel sektörde %15,3 olarak hesaplandı.
  • Ne demek?
    • Cinsiyete dayalı ücret farkı, işgücü piyasasında ücretli, maaşlı ve yevmiyeli olarak çalışan tüm kadınlar ve tüm erkeklerin ortalama ücret düzeyleri arasındaki farkı ölçer. Bu fark aynı işi yapan ve aynı özelliklere sahip bir erkek ve bir kadın çalışan arasındaki ücret farkı olmayıp, çalışan bütün kadın ve erkek çalışanların ortalama ücret düzeyleri arasındaki farktır.
• Memur-Sen’e bağlı Sağlık-Sen’in toplu iş sözleşmesi görüşmelerine dair bazı önerileri:
  • Sözleşmeli statüde çalışan vekil ebe, hemşire, kamu personeli olmayan aile sağlığı çalışanları, 4924’lü gibi arkadaşlarımızın kadroya geçirilmeli.
  • Maaş zamları yalnızca enflasyon oranında değil, enflasyon + refah payı şeklinde verilmeli.
• Taşımacılık Emekçileri Sendikası (TES), TIR şoförlerinin sorunlarının çözümüne dair taleplerini belirtti:
  • Firmalar çalışma izni olmayan yabancıları kaçak olarak çalıştırıyor, bu trafikte risk oluşturduğu gibi mesleki olarak ehil olanların da iş bulmasını zorlaştırıyor.
  • 9 saatlik çalışma saati, zorunlu çalışma molalarıyla birlikte 13 saate kadar çıkıyor.
  • Karayolu taşımacılığı ağır iş kollarından olmasına ve Yargıtay kararına rağmen, işverenler asgari ücret üzerinden ödeme yapıyor. Bu da, emeklilik süresinde ve kıdem tazminatında sorunlara yol açıyor.
• Adıyamanlı tütün üreticilerinin iptali için eylem yaptığı tütün ticaretine yönelik düzenlemenin yürürlük tarihi 1 Ocak 2022’ye ertelendi.
• Türkiye’nin ilk yazılım lisesi İstanbul’da kuruldu. Mehmet Rıfat Evyap Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi artık Türkiye’nin ilk yazılım lisesi olarak eğitim verecek.

Üretim

• Savunma Sanayii Başkanlığı, Yeni Nesil Muharebe Elektronik Taarruz Sistemi SANCAK’ın Türk Silahlı Kuvvetleri’ne teslim edildiğini bildirdi.
• Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi Hisar O+’ın seri üretim sözleşmesi Savunma Sanayii Başkanlığı ile ASELSAN ve ROKETSAN arasında imzalandı. Teslimatların 2024’e kadar gerçekleştirilmesi planlanıyor.
• Sanayide üretici fiyatları (üretim maliyetleri) yıllık bazda %43 arttı.
  • Ne demek?
    • Üretici fiyatları %43 artarken, tüketici fiyatları %17,5 arttı. Aradaki büyük boşluk da, üretim maliyetlerindeki artışın henüz tamamen tüketici fiyatlarına yansımadığını ve önümüzdeki süreçte tüketicilerin satın aldığı ürün fiyatlarının daha çok artacağını gösteriyor.
• İnşaat sektörünün maliyetleri geçen yıla göre 2021 Mayıs’ta %39,56 arttı. Bu artışa %49,45 ile malzeme maliyetlerindeki artış, %19,97 ile işçilik ücretlerindeki artış esas olarak sebep oldu.
• Pimtaş, dünyada bio plastik hammaddeden oluşan ilk perlatörü (musluk havalandırıcı) üretti.
  • Nedir?
    • Musluğa takılan perlatör, musluk başına yıllık 300-400 ton su tasarrufu sağlayacak.
• Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG), 2022 yılının sonunda yerli otomobilin seri üretimine geçileceğini duyurdu.
• GÖKTÜRK Yenileme Keşif Gözetleme Uydu Sistemi Geliştirme Projesi sözleşmesi SSB ile TUSAŞ arasında imzalandı.
  • Nedir?
    • Yeni uydu, yörüngedeki GÖKTÜRK-1 Uydusu’nun yerine geçecek.
    • Uydunun, TSK’nın uydu görüntü ihtiyacını karşılaması amaçlanıyor.
    • Proje kapsamında birçok yerli ekipman ve yazılımın kullanılması ve geliştirilmesi planlanıyor.

Tarım

• Kuraklığın başını çektiği sebeplerle, samanın ton fiyatı geçen yıl 600 lira iken, bu yıl aynı dönemde 1050 liraya yükseldi.
• İstanbul Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İFMİB), fındık üretiminde Türkiye’nin dünyadaki payının %85’ten, %63’lere kadar gerilediğini, treni kaçırmamak için acilen tüm kesimleri bir araya getirerek “ülke politikası” oluşturmak gerektiğini belirtti.
• Tarımsal üretimin maliyeti geçen yıla göre %25’e yakın artış gösterdi.
  • Nedir?
    • En yüksek artış %45,9 ile gübre ve toprak geliştiricilerde oldu.
    • Diğer en yüksek artışlar %41,43 ile ikamet amaçlı olmayan çiftlik binaları ve %37,49 ile bina bakım masraflarında gerçekleşti.
• Tarım ve Orman Bakanlığı ile Tokat Valiliği iş birliği ile başlatılan “Bağ Vatanına Dönüyor Çayköy Bağ Projesi” kapsamında Tokat’ın Pazar ilçesindeki 1000 dekarlık kurak arazide 10 milyon lira maliyetle, damla sulama sistemi kurularak üzüm bağı oluşturuldu.
  • Bir buçuk yıllık çalışmanın sonunda hazır olan bağlarda, önümüzdeki yıl üretim başlayacak.
  • Bağları kullanacak çiftçilerin dekar başına 5-6 bin lira kazanması bekleniyor.
• Tarım Kredi Kooperatifler, tarımda su ve ilaç tasarrufu sağlayarak verimliliği artıran dronelerin her ilde yaygınlaştırılması için ZİHA (zirai insansız hava aracı) filoları oluşturacak.
  • ZİHA denemeleri 15 ilde 20 farklı ürün üzerinde yürütülüyor.
  • Tarım Kredi, çiftçilerin tek başına ZİHA’ların yüksek maliyetini karşılayamayacağı için, kooperatiflerde bakanlık desteğiyle ZİHA filoları oluşturmayı hedefliyor.

Dış Ticaret

• 2021 yılı ilk çeyreğinde Türkiye’den Kazakistan’a yapılan yatırımlar yaklaşık %140 artarak 96 milyon dolar olarak gerçekleşti. Türkiye, Kazakistan’daki yatırımlarını en çok arttıran ülke oldu.
• İstanbul Ticaret Odası’nın (İTO), Ticaret Bakanı Mehmet Muş’a sunduğu rapordan bazı öneriler:
  • Stratejik sektörlere yönelik özel yatırım ve finansal teşvik programlarına ihtiyaç var.
  • Gümrük Birliği güncellenmeli.
  • Aylık 75₺ olarak belirlenen asgari ücret desteğinden henüz yararlanılamıyor, düzenleme devreye girmeli.
  • Yatırımlara yönelik kredi maliyetlerinin bir bölümü şartlı olarak kamu tarafından üstlenilmeli.
• Türkiye ve Malezya Ticaret Bakanlıkları arasında, iki ülke arasında 2015’te yürürlüğe giren serbest ticaret anlaşmasının (STA) kapsamının genişletilmesine yönelik deklarasyon imzalandı. Bu doğrultuda, STA’nın hizmet, ticaret, yatırımlar ve e-ticaret alanlarını da kapsayacak şekilde genişletilmesi planlanıyor.
• 2021 yılının ilk 6 ayında dünyada makine ihracatı %20 civarında artarken, Türkiye’nin makine ihracatı %38 arttı. Türkiye’nin ihracatı salgın öncesi yıl olan 2019’a göre de %19 arttı.
• 9 Temmuz itibariyle yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye içindeki net hisse senedi varlığı 20 milyar 829 milyon dolara, Devlet İç Borçlanma Senedi (DİBS) stoku 7 milyar 875,5 milyon dolara, Şirket Borçlanma Senetleri (ŞBS) stokları 226,5 milyon dolara ulaştı. Hisse senedi stokları artarken, DİBS ve ŞBS stokları geriledi.
• Türkiye, KKTC’ye kamusal ve mali alanda tekrar yapılanmasını teminen 500 milyon dolarlık kredi verecek.

Dünyadaki Gelişmeler

• Çin dünya makine ihracatındaki payını 2020 yılın %15,8’e çıkartarak ilk kez Almanya’yı geride bıraktı ve dünyanın en çok makine ihraç eden ekonomisi oldu.
• Nisan ayında yüzde 4,2 mayısta yüzde 5 olarak açıklanan ve düşmesi beklendiği belirtilen ABD enflasyonu, haziran ayında yüzde 5,4’e yükseldi.
• Çinli teknoloji şirketi Xiaomi, Apple’yi geçerek dünya telefon pazarında ikinci sıraya yükseldi.
  • Xiaomi’nin satışları geçen yıla göre %83 arttı. Artış Latin Amerika’da %300, Afrika’da %150, Batı Avrupa’da %50 olarak gerçekleşti.
• Azerbaycan, Kırgızistan’a 40 bin doz Kovid-19 aşısı desteğinde bulundu.

Türkiye’deki Diğer Gelişmeler

• Ankara’da simit fiyatı 2 liradan 2,5 liraya çıktı.
• 2021 Haziran ayında Türkiye’de kurulan şirket sayısı önceki aya göre %113,4 artarak 9 bin 560, kapanan şirket sayısı %120,5 artarak bin 226 olarak gerçekleşti.
  • Kurulan şirket sayısı geçen yılın haziran ayına göre %0,4 azalırken, kapanan şirket sayısı %10,3 arttı.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) politika faizini %19’da sabit tuttu.
• TCMB’nin açıkladığı mayıs ayı verilerine göre,
  • Kalite etkisinden arındırılmış fiyat değişimlerini gösteren Konut Fiyat Endeksi (KFE), Mayıs 2021’de önceki aya göre %3,9 yükseldi.
  • Yeni konut fiyatları Türkiye genelinde yıllık %32,3 arttı.
  • Metrekare başına konut fiyatları İstanbul ve İzmir’de Türkiye ortalamasının üstündeyken, Ankara’da Türkiye ortalamasının altında kaldı.

Tolga Dişçi
Öncü Gençlik Ankara Üyesi