Öncü Gençlik Ankara Üyesi Tolga Dişci Derledi: Bu Hafta Ekonomide Neler Oldu?

HAFTALIK EKONOMİK GELİŞMELER RAPORU (21-28 ŞUBAT)

Üretim:

• Ocak ayında geçen yılın aynı ayına göre Türkiye’de beyaz eşya üretimi %38, ihracatı %17 arttı.
• 2020 yılında Türkiye’de patates ve soğan üretimi artarken, bu malların ihracatı azaldı.
• Türkiye, Ocak ayında ürettiği elektriğin %10,7’sini rüzgar enerjisinden elde etti. Bu şimdiye kadarki en yüksek oran.
• Bu yıl sonuna kadar Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin %27,5’inin tamamlanması planlanıyor. Akkuyu Nükleer’in geçen yıl sonu itibariyle %16,25’i tamamlandı.
• Türkiye’nin kurulu rüzgar enerjisi gücü 2020’de %13 artarak 9 bin 305 megavata yükseldi.
• Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi 2020’de %20 arttı. En çok kullanılan yenilenebilir enerji kaynakları sırasıyla rüzgar, jeotermal ve güneş oldu.
• Şanlıurfa Siverek’e yeni bir Organize Sanayi Bölgesi (OSB) kuruluyor. OSB’nin 10 bin kişiye istihdam sağlaması planlanıyor.
• 2020’de Türkiye’de muz üretimi %32,8 arttı. Bu artışta ithal muza uygulanana vergi, üreticilere sağlanan sübvansiyon ve hibeler etkili oldu. Anamur-Bozyazı Ziraat Odası Başkanı, bu şartların devamı halinde kısa sürede Türkiye’nin muz ihtiyacının tamamını üretir duruma geleceğini söyledi.
• Türkşeker’e bağlı Ankara Şeker Fabrikası’nda 2020’de %20 üretim artışı sağlanarak, tüm zamanların en yüksek üretimi gerçekleştirildi.

Emek:

• Türkiye Çimse-İş Sendikası (çimento, seramik, toprak ve cam sanayii) 10 bin işçiyi kapsayan bir toplu iş sözleşmesi (TİS) imzalayarak, işçi maaşlarında %27 artış kazandı.
• İstanbul Maltepe Belediyesi’nde DİSK Genel-İş’e bağlı işçiler, toplu iş sözleşmesinin (TİS) sağlanamaması sebebiyle greve başladı.
• Kartal Belediyesi’nde çalışan Genel-İş’e bağlı işçiler 7,5 aydır toplu iş sözleşmesi görüşmelerinin sonuçlanmadığını bildirerek eğer TİS sonuçlanmazsa, 4 Mart’ta greve başlayacaklarını açıkladılar.
• Hak-İş Genel Başkanı ücretsiz izin ve kısa çalışma ödeneğinin bir süre yararlı olduğunu ancak artık ücretsiz iznin maksadını aşan bir uygulamaya dönüştüğünü söyledi.
• Türk-İş Genel Başkanı Atalay açıklamalarda bulundu.
  • Bazı satırbaşları:
    • İşçiler, işsiz kalmamak adına düşük gelirle çalışmak zorunda kalıyorlar.
    • Kısa çalışma ödeneğinin asgari ücret seviyesine çıkartılması olumlu olacak, aksi durumda işçinin gelir kaybı devam edecek.
    • Bazı işverenler, sendikalı işçileri kısa çalışma kapsamına alarak işçiler arasında ayrım yapıyorlar.
    • Bazı işverenler işçilere yıllık izin kullandırdı ya da kısa çalışma kapsamında olmalarına rağmen 30 gün süreyle çalıştırdı.
    • Kısa çalışma ödeneğinin denetimleri artırarak devam ettirilmesi olumlu olacak ancak geçici olan bu uygulamayı sonlandıracak bir ekonomik ve sosyal program bir an önce yürürlüğe konulmalı.
    • Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Başkanı Hisarcıklıoğlu, bugün kamu ve özel sektör istişaresine geçmişten çok daha fazla ihtiyacımız olduğunu söyledi.

• Çorum’da Birleşik Metal – İş, sendikalı işçilerin Kod-29 ile işten çıkarılması üzerine İŞKUR’a itiraz başvurusu yaptı. İŞKUR, o işçilerin Kod-29’dan çıkartılmasını yasalara aykırı buldu.
  • Ne demek?
    • Kod-29; ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri nedenlere dayalı işten çıkarma yapılmasında gündeme geliyor. Salgın koşullarında işçi çıkarmak yasak ancak bu Kod-29’u kapsayan durumlar için geçerli değil.
    • İşçiler CHP Çorum İl binasında da eyleme başladılar. Çünkü, CHP Çorum İl Başkanı ve Merkez İlçe Başkanı fabrikanın sahibi olan Ekmekçioğulları ailesinden.
• Gebze’de bir firmada greve çıkan işçiler yerine işverenin başka işçi çalıştırması üzerine Birleşik Metal – İş mahkemeye başvuru yaptı. Mahkeme, bu işlemin hukuksuz olduğuna ve yerlerine işçi çalıştırılamayacağına hükmetti.
• Beşiktaş Belediyesi’nde çalışan Genel-İş üyesi işçiler 7 aydır yürütülen toplu iş sözleşmesinde (TİS) anlaşma sağlanamaması üzerine grev kararı aldı. Grev, 15 Mart’ta başlayacak.
• Türk – İş yaptığı hesaplamalar sonucu 4 kişilik bir ailenin açlık sınırını 2 bin 719 lira, yoksulluk sınırını ise 8 bin 856 lira olarak açıkladı. o
  • Ne demek?
    • Açlık sınırı “sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenilebilmesi için” yapılması gereken gıda harcaması tutarını ifade ediyor.
    • Yoksulluk sınırı, gıda ve diğer zorunlu harcamaların toplam tutarına göre belirleniyor.
• SGK’ya prim yatıran kayıtlı çiftçi sayısı, son 10 yılda %50 azaldı. Dış Ticaret:

• Filistin Ekonomi Bakanı, Türkiye’nin Batı Şeria’da kurulacak Organize Sanayi Bölgesi’ne desteğinin, Filistin’in İsrail’e bağımlılığını azaltacak. (Türkiye, Filistin’in ikinci büyük ticaret ortağı.)
• 2020 yılında Türkiye’ye gelen doğrudan yabancı yatırımların %95’i gayrimenkul alımından oluştu.
  • Nedemek?
    • Doğrudan yabancı yatırımları, şirket açılması, şirket ortaklığı, birleşme, şube açılması, vs. gibi üretime yönelik alanlardan oluşabildiği gibi gayrimenkul yatırımı gibi ülke ekonomisinin büyümesine katkı sağlamayan alanlardan da oluşabiliyor.
    • Türkiye’ye yapılan doğrudan yabancı yatırım eskiye göre düşmesine rağmen, gayrimenkul yatırım oranı uzun zamanın en yüksek seviyesinde.
• Salgın nedeniyle uluslararası kimyevi gübre fiyatlarında artış %60’ı, deniz yoluyla gübre nakliyesi maliyetlerinde artış %50’yi buldu.
  • Türkiye, gübre ham maddesi ihtiyacının %90’ını dışarıdan sağlıyor.
  • Gübrenin, tarım girdi maliyetlerinde payı %15-20 arası ve verimliliğe katkısı %50 civarında.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Karaismailoğlu, Irak Ulaştırma Bakanı ile görüştü.
  • Ne konuşuldu?
    • Ülkeler arasında yeni bir kara sınır kapısı açılmasının ve doğrudan demir yolu bağlantısı kurulmasının öncelik olduğu belirtildi.
    • Basra’dan Türkiye’ye uzanacak bir demiryolu projesi düşünülüyor.

Finans:

• Elon Musk’un yöneticisi olduğu Tesla şirketi, Bitcoin aldıktan sonra iki hafta içinde 1 milyar dolara yakın kar etti. Bu rakamla Tesla, 2020 yılı boyunca araba satışlarından elde ettiği kar olan 720 milyon dolardan daha fazlasını iki haftada kazanmış oldu.
• ABD Hazine Bakanı, Bitcoin’in verimsiz, spekülatif ve aşırı derecede oynak olduğunu, çoğu zaman yasa dışı finansman için kullanıldığını söyledi.
• Bill Gates, Bitcoin yatırımcılarına eğer Elon Musk kadar paraları yoksa dikkatli olmaları gerektiği uyarısında bulundu ve Musk’ın ortalama yatırımcıların bilmediği ticaret tekniklerine erişimi olduğunu söyledi. Gates, bugüne kadar Bitcoin almadığını ve kendisinin aşı gibi somut üretime dayalı yatırımları tercih ettiğini ve vakfının çok düşük transfer ücreti içeren kendi dijital parasını geliştirmekte olduğunu belirtti.

Dünyadaki Gelişmeler

• Filistin ile Mısır arasında Gazze açıklarındaki Gazze Marine doğal gaz sahasının geliştirilmesi amacıyla işbirliği anlaşması imzalandı.
• Çin’den Avrupa’ya yapılan demiryolu taşımacılığı bu yılın başından beri geçen yılın aynı döneminde göre %67 arttı.
• Avrupa Birliği Rusya’ya yaptırımları artırma kararı aldı.
• Fransa 83 milyar avro ile AB’nin açık ara en yüksek dış ticaret açığı (ithalatın ihracattan fazlalığı) veren ülkesi oldu. Almanya ise 182 milyar avro ile AB’nin açık ara en yüksek dış ticaret fazlası (ihracatın ithalattan fazlalığı) veren ülkesi oldu.
• BM Eğitim Finansı İzleme Raporu yayınlandı. o
  • Raporda,
    • 2018-2019’da yüksek gelirli ülkelerin eğitim için kişi başına 8 bin 500 dolar ayırabildiği, düşük gelirli ülkelerin ancak 48 dolar ayırabildiği kaydedildi.
    • COVID-19 salgınının eğitim harcamalarındaki uçurumu daha da genişlettiğine dikkat çekildi.
• Dünyada 2020-2025 yılları arasında mobil şebekelere yapılacak 1,1 trilyon dolarlık yatırımın %80’ini 5G teknolojileri oluşturacak.
• ABD’de bankacılık sektörünün kârı 2020’de bir önceki yıla göre %36,5 azaldı. Türkiye’de bankacılık sektörünün kârı %22 artmıştı.
• Apple firması, son 6 yılda yaklaşık 100 şirketi satın aldı. Ayrıca şirket Ekim-Aralık aylarında 111,4 milyar dolarla tarihinin en büyük gelirini de elde etti.
• Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Çin’de aşırı yoksulluğun bitirildiğini açıkladı.
  • 8 yılda 832 ilçe ve 128 bin köyde yaşayan yaklaşık 100 milyon kişinin tamamı aşırı yoksulluktan kurtarıldı.
  • Kişi başına net gelir 2015’teki 3 bin yuandan, 2020’de 11 bin yuana çıktı.
  • 8 milyon harap olmuş hane yenilendi.
  • Yoksul köylerde fiber optik ve 4G oranı %98’i aştı.
• 2020’de dünyadaki askeri harcamalar %4 artarak 1,83 trilyon dolara yükseldi. Bu harcamaların %40’ını ABD gerçekleştirdi.

Türkiye’deki Diğer Gelişmeler:

• ASELSAN’ın geliri 2020 yılında %24, kârı da %33 arttı.
• Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, Ekonomik Reform çalışmalarının tamamlandığını duyurdu. Reform politikaların Mart ayının ikinci haftasında kamuoyuyla paylaşılacak.
• Türkiye bu yıl dünyada gayrimenkul fiyatlarının en çok arttığı ülke oldu. Bir yılda fiyatlar %30 arttı.
  • Ne demek?
    • Bu, yabancı yatırımların en büyük bölümünün de gayrimenkule yapılmasına sebep oldu.
    • Gayrimenkul fiyatlarında artışın, döviz sağlasa da üretimi geliştirmediği, insanların kullanmak için taşınmaz almasını zorlaştırdığı ve üretim dışı bir kar sağladığı için zararlı olarak değerlendirilmesi daha doğru olur.
• Enerjisa Dağıtım Şirketleri, %28 ile Türkiye’deki toplam enerji dağıtımının en büyük yatırımcısı oldu.
• TESK’in, AVM’lerin pazar günleri kapalı olması önerisiyle ilgili Türkiye Perakendeciler Federasyonu açıklama yaptı. TPF, halihazırda pandemi sebebiyle AVM’lerde %40 kayıp yaşandığını, pazar günleri kapalı olma kararının istihdam kaybına da sebep olacağını söyledi.
• ASELSAN ve Darphane arasında işbirliği anlaşması imzalandı. ASELSAN’ın geliştireceği teknolojiyle piyasadaki Cumhuriyet altınlarının Darphane kaynaklı olup olmadığı tespit edilecek. Bu teknolojinin madeni paralar için de kullanılması planlanıyor.

Tolga Dişçi
Hacettepe Üniversitesi İktisat