Türkiye’nin ilk savaş uçağının gökyüzüne kanatlanması, büyük bir başarı, bütün milletimiz için gurur kaynağı. Millî savunma sanayimiz için büyük bir atılım. Güveniyoruz, motorunu da yapacağız.
KAAN İSMİNDEKİ MAHCUBİYET
Fakat ismindeki mahcubiyet, özgüvensizlik niçin? Millî savunma sanayimize Yumuşak G mahcubiyeti yakışıyor mu?
Türkçemizde Kaan diye bir sözcük yok, Kağan var. Latin abecesiyle okuyup yazan Batılıların dillerinde Yumuşak G (Ğ) yok. Kağan’ı onlara sunamıyor Kaan’ın isim babaları.
SİENBEİLERDE VE ORHON YAZITLARI’NDAKİ KAGAN
Dilbilimci Christopher, Kagan sözcüğünden gelen han unvanına ilk kez “Siyenpilerin soyundan gelen Avarlarda” rastlandığını belirtiyor (Christopher P. Atwood, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire, 2004, s. 302). Sienbei’ler bilindiği gibi MS Birinci Yüzyılda Hsiungnuların (Hunların) yıkılışından sonra Orta Asya’ya hakim oldular ve daha sonra Çin’in Kuzeyinde Kuzey Çin İmparatorluğunu kurdular. Dillerinin Türkçe olduğunu, Dunhuan’da Sienbei Sözlüğü bulduğunu söyleyen Fransız Sinoloğu Pelliot’dan öğreniyoruz. Kiraz Perinçek Karavit, şimdi dünyanın her köşesinde o sözlüğü arıyor.
Türkçemizde Kagan ünvanını ilk kez 8. yüzyılda Orhon Yazıtları’nda görüyoruz. Büyük Dilbilimcimiz Prof. Dr. Talât Tekin’in Orhon Yazıtları’nda en çok geçen sözlüklerin başında Kagan geliyor. Kültigin, Bilge Kagan ve Tonyukuk yazıtlarının hangi yüzlerinde ve hangi satırlarda Kagan sözcüğünün geçtiğini bilmek isterseniz, s.145-146’ya bakabilirsiniz. Genel Yayın Yönetmenimiz İlker Yücel bu yazıyı beklediği için sayamadım, merâk edenler sayabilir.
TÜRKÇE SÖZLÜKLERDE VE KÖKENBİLİM SÖZLÜKLERİNDE KAAN YOK
Açalım Türkçe sözlükleri ve kökenbilimi sözlüklerini Kaan diye bir sözcük yok.
Türk Dil Kurumu’nun yayınladığı, Prof. Dr. Halûk Akalın başkanlığında hazırlanan Türkçe Sözlük’te Kaan yok, Kağan var. 1266. sayfada Kağan karşılığında şöyle yazıyor: Hanların bağlı olduğu devlet başkanı, hakan, imparator (11. Baskı, Ankara 2019).
Şemseddin Sami’nin Kamus-ı Türkî’sinde Kaan yok, Kağan var (Türk Dil Kurumu Yayınları, haz. Paşa Yavuzarslan, 3. Baskı, s.570).
Ali Püsküllüoğlu’nun Türkçe Sözlük’te Kaan yok Kağan var (Doğan Kitap, 5. Baskı, Ekim 2004, s.968).
Büyük bilim adamı Andreas Tietze’nin 10 ciltlik Tarihî ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lügati’nde Kaan yok (Dördüncü cilt, s.51).
İlhan Ayverdi’nin Misalli Büyük Türkçe Sözlük’te, Kaan yok, Kağan var (Kubbealtı Lugati, Milliyet, 2. Baskı, s.601).
Türkçe Kökenbiliminin büyük bilimcisi Clauson, kagan ve han sözcüğünü köklerinin çok eskiye dayandığını belirtiyor. Ancak Kaan diye bir sözcüğün adını dahi anmıyor (Clauson, An Etymological Dictionary of Pre-Thirtheenth-Century Turkish, Oxford At The Clarendon Press, 1972, s.630).
Prof. Dr. Hasan Eren’in Eren Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü’nde Kaan yok (Türk Dil Kurumu Yayınları, haz. Şükrü Halûk Akalın, Ankara 2020).
Prof. Dr. Tuncer Gülensoy’un Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü’nde Kaan yok, Kağan var (I. Cilt, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, Birinci Baskı, Kasım 2007, s.451).
İsmet Zeki Eyüboğlu’nun Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü’nde Kaan yok (Sosyal Yayınlar, İkinci basım, İstanbul Şubat 1991).
Sevan Nişanyan’ın Sözlerin Soyağacı’nda Kaan yok, Kağan var. Nişanyan, “ilk kez 4. Yüzyılda Hsienpi hükümdarlarının sıfatı olarak kaydedilmiştir, bilinmeyen bir eski Asya dilinden alıntı olasılığı güçlüdür” diye yazmış (Everest Yayınları, 4. Basım, s.289).
Prof. Dr. Günay Karaağaç’ın Türkçe Verintiler Sözlüğü’nde Kaan yok, Kağan var. Kağan sözcüğü Türkçeden Farsçaya, Arapçaya, Rusçaya, Bulgarcaya, Orducaya ve İngilizceye geçmiş (Türk Dil Kurumu Yayınları, Birinci Baskı, Ankara 2008, s.415).
KAAN TÜRKÇEDE YOK AMA İBRANİCEDE VAR
Bütün sözlüklere bakın, Türkçede Kaan yok, Kağan var.
Kaan sözcüğü, Türkolog Dr. Orhan Tümen’in yazdığı üzere, İbranicede var ama Türkçede yok.
İnternete giriniz, İbrani kökenli Kaanlara rastlayacaksınız, ama onlar Kağan değil.
Orhan Tümen’in bildirdiği Kaan örnekleri:
Kaan Arnold (Piyanocu)
Kaan Morris, Kedron Emartyeu School
Kaan Morris, Belçika’da Ticaret Odası üyesi.
Pierre Kaan, felsefeci.
YUMUŞAK G’DEN VAZGEÇERSENİZ TÜRKÇEDEN VAZGEÇERSİNİZ
Yumuşak G (Ğ), Latin abecesini Türk abecesi yapan harflerin başında gelir. Ğ harfini çıkarırsanız, Türkçe okuyup yazamazsınız. Ğ sesi gerçi sözcüklerin başına gelmez ama Türkçenin vazgeçemeyeceği seslerden birini temsil eder.
CEMAL SÜREYA’NIN YUMUŞAK G VİTAMİNİ
Kaan ismini duyunca, Cemal Süreya’nın Uçurumda Açan kitabındaki Yumuşak Ğ şiirini hatırladım:
Bilginlerimiz sağolsunlar
Bir vitamin buldular
Çalışınca azıcık;
Yumuşak G vitamini:
Ulusalcılık!
