Öncü Gençlik Ankara Üyesi Tolga Dişci Derledi: Bu Hafta Ekonomide Neler Oldu?

HAFTALIK EKONOMİK GELİŞMELER RAPORU (3-9 MAYIS)

Üretim:

• Avrupa otomobil üretiminde Türkiye’nin payı son 5 yılda %8’e yükseldi. Türkiye’nin son 5 yıldaki payı Fransa ve Rusya ile eşit oldu.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Karaismailoğlu, Türksat 5A uydusunun hazirandan sonra hizmet vermeye başlayacağını açıkladı.
• Kanuni sondaj gemisi, ilk görevi için Sakarya Gaz Sahası’na doğru yola çıktı. Gemi Türkali-2 kuyusunda derin deniz kuyu testleri yaparak ilk sondaj görevini gerçekleştirecek.
• Güneydoğu Anadolu’da Diyarbakır, Mardin, Şanlıurfa, Şırnak, Siirt ve Batman’da kuraklık nedeniyle üretimde ciddi düşüş bekleniyor. Bölgedeki kuraklık Türkiye geneli buğday üretimini %20 düşürebilir.
• Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) yerli jet eğitim ve hafif taarruz uçağı HÜRJET’in montajına haziranda başlıyor. İlk uçuşun 2022 yılı sonunda gerçekleştirilmesi planlanıyor.
• FieldTech Mühendislik Genel Müdürü Selin Küçük, açık mermer ocaklarında üretim verimini %60 artıracak bir yazılım geliştirdiklerini açıkladı.
• Türkiye’nin petrol ve doğalgaz üretimi yılın ilk çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre %5 artarak 6 milyon 325 bin varile yükseldi.
• Ticaret Bakanı Mehmet Muş, bu yıl 57 ildeki 127 kadın kooperatifinin 140 projesine toplamda 12 milyon 500 bin lira hibe desteği verileceğini açıkladı. Hibe verilen projelerin toplam değeri 16 milyon 690 bin lira.
• Türkiye’nin ilk yerli ve milli silahlı insansız deniz aracı olan SİDA’nın kontrol testleri tamamlandı. Yetkililer, önümüzdeki günlerde harp başlıklı füze atışının da tamamlanarak projenin operasyona hazır hale geldiğinin duyurulacağını açıkladı.
• Sıvı bor atıklarından üretilen yerli lityumun ASPİLSAN tarafından yapılan testleri başarıyla sonuçlandı.
  • Ne demek?
    • ASPİLSAN, Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı’na bağlı bir enerji şirketi.
    • Türkiye’nin bor zenginliği, lityum üretim potansiyelinin yüksekliğini göstermek açısından da önemli.
    • Üretilen yerli lityum TOGG, mobil cihazlar, tabletler ve akıllı teknolojilerin depolama alanlarında kullanılacak.

Finans:

• Nisan ayı verilerine göre Türkiye dünyada en çok altın rezervi bulunduran ülkeler listesinde 12. sırada olmayı sürdürdü.
• Hazine ve Maliye Bakanlığı, Mali Suçları Araştırma Kuruluna (MASAK), kripto varlık platformlarını denetleme yetkisi verdi.
• Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK), kripto hizmet sağlayıcılara ilişkin rehber yayımladı:
  • Kripto varlık hizmeti sağlayıcılarının yükümlülükleri müşterinin tanınması, şüpheli işlem bildirimi, bilgi ve belge verme, devamlı bilgi verme, muhafaza ve ibraz şeklinde olacak.
    • Ne demek?
      • Kripto varlık işlemleri kişilerin bilgisi verilmeden yapılıyordu. Müşterinin tanınması, kişilerin kimlik tespitini sağlayacak.
  • 75 bin ₺ üzeri işlemlerde kişinin kimliğinin açıklanması zorunlu olacak.
• Uluslararası Para Fonu (IMF) Başkanı Kristalina Georgieva, önümüzdeki dönemde dünya çapında faizlerin muhtemelen yükseleceğini bunun da özellikle gelişmekte olan ve yüksek borç yükü taşıyan ülkeleri zor durumda bırakacağını ifade etti.
  • Ne demek?
    • Salgında birçok ülke ciddi ekonomik destek paketlerini hayata geçirdi. Georgieva, bu paketler sonucu dolaşımdaki para miktarının artması sebebiyle yakın gelecekte devletlerin dolaşımdaki para miktarını azaltmak için çeşitli önlemlere gideceğini ve bunun sonucu olarak da faiz oranlarının yükseleceğini vurguluyor.

Emek:

• Aile Hekimleri Federasyonu, Kamu Çalışanlarına Yönelik Tedbirler genelgesinde belirtilen 10, 11 Mayıs tam gün, 12 Mayıs yarım gün idari izin verilmesi kararının bozulması üzerine iş bırakma kararı aldı.
• TÜRK-İŞ’in parçası olan TEKSİF Sendikası üyesi işçilerin bir kısmı yetkili sendika olma aşamasına geldikleri iş yerinden istifaya zorlanırken, bir işçi de işbaşı yaptırılmadı. Bunun üzerine sendika Bursa’da söz konusu iş yeri Atılım Tekstil önünde eylem başlattı.

Dış Ticaret:

• Azerbaycan, Türk nakliyecilerden aldığı transit geçiş ücretini kaldırabileceğinin sinyalini verdi.
  • Ne demek?
    • Transit geçiş, Türkiye’den bir başka ülkeye giderken Azerbaycan’ın geçiş güzergahı olarak kullanılması anlamına geliyor. Şu an Türk nakliyecilerden 500 dolarlık ücret alınıyor.
• Türkiye ile İsveç ticaret hacmini 5 milyar dolara çıkartma hedefi doğrultusunda JETCO Protokolü imzaladı.
  • Ne demek?
    • JETCO, iki ülke arasında ortak ekonomi ve ticaret komisyonu anlamına geliyor.
    • Protokol, iki ülkenin kamu ve özel sektörü arasındaki diyalog ve iş birliğinin arttırılmasına yönelik somut bir adım olarak kabul ediliyor.
    • 2020 yılında Türkiye-İsveç ticaret hacmi 3,1 milyar dolardı.
• İstanbul Sanayi Odası (İSO), Türk sanayicileri Çin pazarı hazırlamak için AB Çin KOBİ Merkezi ile iş birliği protokolü imzaladı.
  • Ne demek?
    • Protokol ile, Çin’de yatırım yapmak isteyen Türk KOBİ’lere danışmanlık hizmeti ve eğitim sağlanacak.
• Türkiye ile Birleşik Krallık arasında geçtiğimiz aralık ayında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması sonrası bu yılın ilk dört ayında Türkiye’nin Birleşik Krallık’a yaptığı ihracat geçen yılın aynı dönemine göre %34,1 artarken, AB’nin ihracatı Brexit (Birleşik Krallık’ın AB’den ayrılması) etkisiyle %30 azaldı.
  • En çok artış yaşanan sektörler sırasıyla demir ve demir dışı metaller (%73), elektrik elektronik (%67), otomotiv (%50) oldu.
    • Ne demek?
      • Birleşik Krallık’ın Brexit ile AB gümrük birliğinden de çıkması dolayısıyla AB ülkeleriyle BK arasındaki ticaret avantajının kaybedilmesi BK dış ticaretinde başka ülkelerin payının artmasına yol açtı. Türkiye de BK ile Serbest Ticaret Anlaşması imzalayarak buradaki yerini almıştı.
      • Her ne kadar şu an için Türkiye’nin ihracatı yükselmiş görünse de BK’nin AB’den kopması, AB’yi güçsüzleştirirken, BK’yi ABD’ye yaklaştırarak AB’nin ABD’den bağımsız bir güç olarak hareket etmesine sekte vurdu.
      • O yüzden Türkiye’nin hızlı refleks göstererek boşluğu doldurması kısa vadede olumlu bir gelişmeyken Brexit’in sonuçlarının uzun vadede Türkiye’nin çıkarlarını başka yönlerden olumsuz etkiler yapabileceği göz önünde bulundurulmalı. Kuşak ve Yol Girişimi söz konusu uzun vadeli çıkarlardan biri olarak değerlendirilebilir.
• Libya Sanayi ve Ticaret Odaları Birliği ev sahipliğinde 29-31 Mayıs’ta Trablus’ta Turkish Expo Construction ismiyle bir inşaat fuarı düzenlenecek. Libya Başbakanı dahil üst düzey katılımcıların olacağı programda 50 kadar Türk müteahhitlik şirketi yer alacak.
  • Ayrıca 28 Haziran-1 Temmuz’da Libya Construction ismiyle bir fuar daha düzenlenecek. Burada Türk inşaat malzemesi üreticileri fuara katılacak. Bu, 7 yıldır yapılacak ilk büyük çaplı organizasyon olacak.
• Türkiye’nin 2021 yılı ilk çeyrekte yaptığı dış ticaretin yaklaşık %58’i deniz yolu ile gerçekleşti. Deniz yolunu sırasıyla kara yolu, hava yolu, diğer taşıma yolları ve demir yolu takip etti.
• Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG), Avrupa’da TOGG Europe GmbH adıyla şirket kurmak için başvuru yaptı.
• ASELSAN, 2020’de ihracatını bir önceki yıla göre %44 arttırarak 446 milyon dolara ulaştı.
  • ASELSAN’ın ihracat yaptığı ülke sayısı 6 artarak 70’e yükseldi.

Dünyadaki Gelişmeler:

• Küresel çapta e-ticaretin perakende sektörü içindeki payı 2020’de %19’a yükseldi. Ora 2019’da %16 idi.
• Gallup araştırma şirketinin 117 ülkede 300 bin kişiyle yaptığı çalışmaya göre,
  • Pandemi sürecinde dünya nüfusunun yarısı gelirinde düşüş yaşadı.
  • Bu oran İsviçre’de %10, ABD’de %34 iken Kenya, Myanmar, Ekvador, Tayland gibi ülkelerde %70’in üzerinde gerçekleşti.
  • Düşük gelirli ülkelerde, çalışanların en az %60’ı işini kaybetti.
  • 57 ülkede iş hayatının %65’ten fazlası durakladı.
  • En az 1 milyar kişi işini kaybetti.
• ABD’nin dış ticaret açığı mart ayında önceki aya göre %5,6 artarak 74,4 milyar dolarla tüm zamanların en yüksek seviyesine ulaştı.
• AB-Çin Yatırım Anlaşması diplomatik gerilim nedeniyle AB tarafından askıya alındı.
  • Gerilimin artmasında Uygur yaptırımları etkili oldu.
  • Avrupa Parlamentosu’nun iki ekonomi için ciddi fırsatlar barındıran anlaşmayı 2022’den önce yeniden değerlendirmesi beklenmiyor.
  • AB-Çin arasında günlük yaklaşık 1 milyar avroluk ticaret yapılıyor. İkili ticarette malların payı, hizmetlerin payının on katından fazla.
  • AB-Hindistan zirvesinde tarafların Kuşak ve Yol Girişimi’ne alternatif altyapı projeleri duyurması bekleniyor.
  • (Kaynak: Dünya gazetesi – Hilal Sarı)
• Dünyanın en büyük çelik üretim şirketi Arcelormittal bu yıl çelik talebinin %4,5-%5,5 arasında artacağını beklediğini açıkladı.
• Dünya gıda fiyatları son 7 yılın (2014’ün mayıs ayından bu yana) en yüksek seviyesine ulaştı.
• Çin Halk Cumhuriyeti’nin ihracatı nisan ayında %32,3, ithalatı %43,1 arttı. Martta sırasıyla %30,6 ve %42,5 olarak gerçekleşmişti.

Türkiye’deki Diğer Gelişmeler:

• TÜİK, yıllık enflasyonu açıkladı:
  • Yaygın kullandığımız enflasyon ölçüsü olan tüketici fiyat endeksi (TÜFE) yıllık %17,14 arttı. Yani enflasyon %17,14 olarak gerçekleşti.
  • Yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) ise yıllık %35,17 arttı.
    • Ne demek?
      • TÜFE market fiyatlarını, Yİ-ÜFE ise üreticilerin ürünü sattıkları fiyatı ifade eder. Yİ-ÜFE bu yolla aynı zamanda üretim maliyetlerindeki durumu gösteriyor.
      • Yİ-ÜFE’nin yüksek olması, önümüzdeki süreçte TÜFE’nin daha da artacağı beklentisini doğuruyor.
• Sabancı Holding, 2021 Ocak-Mart aylarını kapsayan ilk çeyrek karını %47 arttırdı.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Visa, KOBİ’lerin dijital sahaya geçmeleri için rehberlik ve eğitim sağlamak adına Akıllı KOBİ platformunu kurdu. Platform haziranda KOBİ’lere açılacak.
• Mersin’de bulunan Türkiye Denizcilik İşletmeleri AŞ’ye ait Taşucu Limanı 40 yıl süreyle işletme hakkının verilmesi yöntemiyle özelleştirilecek.
• İnşaat ana malzemelerinden olan başta demir-çelik olmak üzere yapı malzemelerinin fiyatı son bir yılda %100’den fazla arttı.
• Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan’ın açıklamasından bazı kısımlar:
  • Pandemi sürecinde Tarım Kredi, esnaf kredi ile vergi ve prim borcu olmak üzere 206 milyar liralık borç ertelendi, bu miktarın yıl sonuna kadar 219 milyara çıkması bekleniyor.
  • Kredi programlarında firmalara 315 milyar liralık kredi verildi.
  • Pandemi destekleri için 133,7 milyar lira harcama yapıldı. Haziran sonuna kadar bu miktar yaklaşık 176 milyar liraya çıkacak.
  • 2021 yıl geneli büyüme beklentimiz %5’in üstünde.

Tolga Dişçi
Öncü Gençlik Ankara Üyesi